เหตุการณ์ความรุนแรงที่มีผลกระทบในทางลบต่อตลาดหุ้น หรือที่คนคิดว่ามีผลกระทบทางลบต่อตลาดหุ้นอย่างรุนแรงนั้น เกิดขึ้นเป็นประจำ พูดได้ว่าทุก 3-4 ปีหรือน้อยกว่านั้น ประเทศไทยหรือไม่ก็โลกจะต้องประสบกับ “วิกฤติ” บางอย่างที่มีผลกระทบต่อตลาดหุ้นไทย “อย่างแรง” ทุกครั้งที่เกิดเหตุการณ์ขึ้น นักลงทุนก็มักจะรู้สึกว่าเหตุการณ์ “ครั้งนี้” รุนแรงมากกว่าที่เคยผ่านมา “ถ้าแก้ไขไม่ได้ บ้านเมืองและเศรษฐกิจอาจจะล่มสลาย” แต่เมื่อเวลาผ่านไป เรื่องที่ “วิกฤติร้ายแรง” นั้นก็ผ่านพ้นไปโดยที่บ้านเมืองไม่ได้ล่มสลาย เศรษฐกิจก็เติบโตต่อไป เช่นเดียวกับตลาดหุ้นที่ยังอยู่และดัชนีหุ้นก็ปรับตัวเพิ่มขึ้น บางครั้งรุนแรง เพื่อที่จะตกกลับลงมาอย่างรุนแรงอีกครั้งเมื่อวิกฤติคราวหน้ามาถึง ตลาดหุ้นก็เป็นเช่นนี้
ลองมาดูเหตุการณ์ต่างๆ ที่ตลาดหุ้นไทยเผชิญมาและก็ผ่านมาได้ และเราอาจจะลืมไปแล้วว่าตอนนั้นเรา “กลัวแทบตาย”
ผมคงมองย้อนหลังไปถึงแค่เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อตลาดหุ้นไทยเริ่มเข้าสู่ยุคสมัยใหม่หน่อย และผมเริ่มเข้ามาทำงานในตลาดการเงินแล้ว นั่นก็คือ เหตุการณ์ Black Monday หรือวันจันทร์ทมิฬ นี่คือเหตุการณ์ที่น่าจะเรียกว่าเกิดจากปัญหา “ทางเทคนิค” เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นที่ตลาดหุ้นนิวยอร์คและกระทบมาถึงตลาดหุ้นไทย เรื่องนี้เกิดขึ้นในช่วงที่ตลาดหุ้นกำลังบูมสุดๆ และไม่ได้มีเหตุการณ์ร้ายแรงอะไรที่จะทำให้ตลาดหุ้นตกอย่างหนัก ยกเว้นแต่ว่าอาจจะมีนักลงทุนหรือผู้ดูแลภาวะเศรษฐกิจภาพรวมที่กลัวว่าตลาดจะอยู่ในภาวะ “ฟองสบู่” จึงพยายามที่จะลดความร้อนแรงนั้น ในขณะเดียวกัน นักลงทุนที่ระมัดระวังกันอยู่แล้วก็มีการติดตั้งระบบการซื้อขายหุ้นแบบ “อัตโนมัติ” หรือที่เรียกว่า Program Trading ที่จะสั่งขายหุ้นได้ทันทีถ้าหุ้นตกถึงระดับหนึ่ง และเมื่อตลาดหุ้นปรับตัวลงถึงจุดนั้น ระบบก็เริ่มทำงาน และการขายหุ้นก็เกิดขึ้นต่อเนื่องทำให้หุ้นตกลงมาเป็นประวัติการณ์ แต่ที่น่าแปลกก็คือ ตลาดหุ้นไทยซึ่งยังไม่ได้เปิดเสรีให้กับนักลงทุนต่างประเทศและไม่ได้มี Program อะไรทั้งนั้น ก็ตกลงไปมหาศาลพอๆกันด้วย นั่นคือเหตุการณ์ในปี 2530
หลังจาก Black Monday ตลาดหุ้นปรับตัวขึ้นไปเร็วและแรงมากเป็นเวลา 3 ปีจนถึงปี 2533 ก็เกิดเหตุการณ์ สงครามอ่าวเปอร์เซียที่อิรักบุกเข้ายึดคูเวตซึ่งเป็นเหตุการณ์ “ช็อกโลก” เพราะนี่คือแหล่งน้ำมันซึ่งเป็นพลังงานที่สำคัญที่สุดของโลก ตลาดหุ้น แน่นอน ตกลงมาอย่างหนัก แต่แล้วไม่กี่เดือนต่อมา สหรัฐอเมริกากับพันธมิตรก็สามารถยึดคูเวตคืนมาได้หุ้นจึงปรับตัวขึ้นไปและเราก็ผ่าน “วิกฤติ” สงครามอ่าวมาได้ในเวลาอันสั้นเพื่อที่จะเผชิญกับ “สงคราม” ที่เกิดในประเทศไทยในอีก 2 ปีต่อมา
ในปี 2535 ผู้นำของกลุ่มทหารที่ทำการปฏิวัติที่เรียกว่า รสช. หรือถ้าผมจำไม่ผิดมาจากคำว่าคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ ได้ก้าวขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีหลังจากมีการเลือกตั้ง เหตุการณ์นั้นทำให้เกิดการประท้วงของประชาชนและทหารได้เข้าปราบปรามจนเกิดการเสียเลือดเนื้อและชีวิตจำนวนมากที่ต่อมาเรียกว่า “เหตุการณ์พฤษภาทมิฬ” แต่วิกฤติครั้งนี้ เนื่องจากเกี่ยวข้องกับคนไม่มากนักและเกิดในเวลาอันสั้นจึงกระทบกับตลาดหุ้นไม่มากนัก และหลังจากที่เหตุการณ์ผ่านพ้นไป ตลาดหุ้นก็วิ่งขึ้นไปสู่ระดับสูงสุดเป็นประวัติการณ์อันเป็นผลจากการที่เศรษฐกิจไทยเติบโตสุดขีดโตปีละกว่า 10 % ติดต่อกันหลายปี ทำให้ดัชนีสูงถึง 1753 จุด ก่อนที่จะประสบกับวิกฤติรอบใหม่
คิดแล้วช่วงเวลาระหว่างวิกฤติรอบนี้กินเวลา 3 ปี ก่อนที่จะเกิดวิกฤติรอบใหม่ นี่คือเหตุการณ์ที่เกิดจากการเงินของต่างประเทศที่เกิดขึ้นในปี 2538 ซึ่งมีสองเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นใกล้เคียงกัน เหตุการณ์แรกคือเรื่องของการลดค่าเงินเปโซลงมาเป็นประวัติการณ์ ซึ่งเป็นการแสดงให้เห็นถึงความอ่อนแอของเศรษฐกิจเม็กซิโก แต่เหตุการณ์ที่ประทับใจรุนแรงกว่า ก็คือการล้มของแบริงซีเคียวริตี้ที่เป็นสถาบันการเงินเก่าแก่ที่เคยรับใช้ราชวงศ์ของอังกฤษมาก่อน ทั้งสองเรื่องประกอบกับการที่ดัชนีหุ้นไทยขึ้นไปสูงมากเป็นฟองสบู่ ทำให้หุ้นตกลงมาอย่างหนักและทำให้ผู้ที่เกี่ยวข้องในตลาดทุนต้องตั้งกองทุนเพื่อพยุงราคาหุ้นไม่ให้ตกต่ำลงไปมากกว่านั้น แต่หุ้นก็ไม่สามารถยืนราคาอยู่ได้ หลังจากที่หุ้นปรับตัวขึ้นไปได้ไม่กี่เดือนมันก็เริ่มปรับตัวลงมาเรื่อยๆ เป็นเวลา 2 ปี ก่อนที่ประเทศไทยจะประสบกับวิกฤติเศรษฐกิจครั้งใหญ่ที่สุดในปี 2540
วิกฤติปี 2540 นั้น ผมได้เคยพูดไปแล้วเมื่อเร็วๆนี้ หลังจากปี 40 เป็นเวลา 4 ปีเราไม่ได้เห็นวิกฤติเป็นเรื่องเป็นราว แต่ถ้าจะพูดไป ช่วงเวลานั้นอาจจะพูดว่าเรายังอยู่ในภาวะวิกฤติตลอดเวลา เพราะว่าเศรษฐกิจ สถาบันการเงินหลักๆของประเทศ และบริษัทขนาดใหญ่ที่สุดของประเทศจำนวนมาก ต่างก็ไม่รู้ว่าจะสามารถเอาตัวรอดจากภาวะเลวร้ายทางการเงินได้หรือไม่ จวบจนถึงปี 2544 เรา หรือถ้าจะพูดให้ตรงก็คือโลก ก็ต้อง “ช็อก” จากการถล่มตึกเวิร์ลเทรดในนิวยอร์คของกลุ่มก่อการร้าย เหตุการณ์นี้ทำให้เราต้องปิดตลาดหลักทรัพย์หนึ่งวัน แต่ข้อเท็จจริงที่ว่านี่เป็นเรื่องของการเมืองอเมริกันล้วนๆ และผลกระทบต่อเศรษฐกิจจริงๆ โดยเฉพาะของประเทศไทยมีน้อย ดังนั้น ผลกระทบที่มีต่อตลาดหุ้นไทยจึงน้อยมาก และผลจากการฟื้นตัวของเศรษฐกิจต่อเนื่อง ทำให้ดัชนีหุ้นปรับตัวขึ้นเรื่อยๆ และมาบูมสุดขีดในปี 2546 ที่ดัชนีปรับตัวขึ้นไปถึง 117% ภายในปีเดียว ก่อนที่จะประสบกับวิกฤติอีกครั้งหนึ่งในปี 2547 หลังจากเวิร์ลเทรดต่อมาอีก 3 ปีคือในปี 2547 วิกฤติของประเทศไทยน่าจะเรียกว่าเกิดหลายเรื่อง ไล่ตั้งแต่โรคซาร์ ไข้หวัดนก สึนามิ เหตุการณ์ความไม่สงบใน 3 จังหวัดภาคใต้ และราคาน้ำมันที่ปรับตัวขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งหมดนั้นว่าที่จริงก็ยังไม่อาจพูดได้ว่ามันผ่านไปแล้ว แต่เราก็ชินกับมันและดูเหมือนว่าจะไม่เป็นปัญหาเหมือนกับที่เกิดในช่วงแรก
อีก 2 ปีต่อมาในปี 2549 ประเทศไทยก็เกิดการปฏิวัติอีกแต่ดูเหมือนว่าจะไม่เป็นวิกฤติเพราะไม่มีคนคัดค้านมากนัก และต่อมาอีก 2 ปีก็คือในปีปัจจุบัน ที่เรากลับมาเจอวิกฤติอีกครั้งหนึ่งที่น่าจะเป็นครั้งที่เลวร้ายที่สุดอีกครั้งหนึ่งนับจากปี 2540 นั่นก็คือ เราเจอวิกฤติที่เป็นผลจากวิกฤติเศรษฐกิจโลก และเรายังเจอวิกฤติจากการที่มีการประท้วงปิดสนามบินหลักของประเทศ นอกจากนั้นเรายังมีปัญหาความแตกแยกของคนในชาติที่รุนแรงที่ยังไม่จบลง แต่ในความคิดผมเองนั้น เหตุวิกฤติรุนแรงครั้งนี้ก็จะเป็นอย่างที่ เบน เกรแฮม เคยพูดไว้เป็นคำอมตะว่า
“this too, shall past” “นี่ก็จะต้องผ่านไปเหมือนกัน”
แล้วมันก็จะผ่านไป
โลกในมุมมองของ Value Investor
ดร.นิเวศน์ เหมวชิรวรากร
30 ธันวาคม 2551
